برخی معتقدند این جشنواره‌ها به‌دلیل مدیریت‌های غلط و پایین‌بودن کیفیت آثار ارائه شده، تأثیری در رشد و بالندگی هنر نداشته و نخواهند داشت اما عده‌ای هم می‌گویند این جشنواره‌ها درهرحالت و با هر عنوانی در تقویت هنر کشور و هنرمندان تأثیرگذار بوده‌اند و خواهند بود. بی‌تردید برگزاری جشنواره‌ها و برپایی نمایشگاه‌هایی از آثار هنرمندان و پرداختن به این بخش، در رشد هنرهای تجسمی مؤثر است اما نوع برگزاری این جشنواره‌ها، نبود آسیب‌شناسی پس از برپایی آنها و کم توجهی به نقص‌ها و ضعف‌هایی که در بحث اجرایی آنها وجود دارد، می‌تواند مانع از این تأثیر شود و حتی در برخی از موارد نتیجه معکوس داشته باشد. بر همین اساس دست‌اندرکاران عموم جشنواره‌های مربوط به هنرهای تجسمی که به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود، با بودجه‌ای اولیه که از نهادهای دولتی دریافت می‌کنند و بعضا با جذب اسپانسر، به برپایی، تداوم و گاه بین‌المللی شدن آن اهتمام می‌ورزند که این نکته در ذات خود اقدام نامناسبی نیست اما آسیب‌شناسی آن، همچنین دقت در جزئیاتش با توجه به‌نظر کارشناسان این حوزه، موضوعی است که در این گزارش مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
احمد نادعلیان هنرمندی که با آثار محیطی شناخته شده است، معتقد است: مشکل اصلی جشنواره‌های هنرهای تجسمی، یک وجهی بودن و برخورد شعاری با آنهاست.
تعدد جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های هنرهای تجسمی به‌خودی خود و با هدف توجه و رشد هنر، اتفاق خوبی است اما تکثر جشنواره‌های هنری، به‌خصوص در چند سال اخیر در ایران با مشکل یک وجهی بودن مواجه بوده است و توجهی به بار هنری آنها نمی‌شود. از طرف دیگر به‌دلیل کمبود فستیوال‌های مناسب کارهایی در جشنواره‌ها ارائه می‌شود که با روح هنری و موضوعی آن جشنواره سنخیتی ندارند.
او درباره رویدادهای مهم هنری مثل جشنواره هنرهای تجسمی فجر می‌گوید: در جشنواره‌هایی مثل جشنواره هنرهای تجسمی فجر که رویدادی معاصر است، انتظار می‌رود آثار نو و تازه‌ای از هنرمندان به نمایش دربیاید و داوری شود اما گاهی کمبود شرکت‌کننده‌ها و بی‌کیفیتی آثار ارائه شده باعث می‌شود از کارهای آرشیوی در این رویدادها استفاده شود. این هنرمند محیطی درباره راه‌حل این مسئله اظهار می‌کند: به اعتقاد من راه‌حل راهبردی در مورد این جشنواره‌ها درونی شدن آنها توسط خود هنرمندان است. در غیراین‌صورت جشنواره‌هایی از این دست نه با هنر اسلامی و عرفانی ما سازگار خواهند بود و نه شاهد شکل‌گیری و جمع‌آوری آثار هنری هنرمندان معاصر خواهیم بود.
تعدد جشنواره‌ها به نفع هنر کشور نیست
قباد شیوا، طرا ح و گرافیست با انتقاد از تعدد جشنواره‌های تجسمی می‌گوید: چنین جشنواره‌هایی که فاقد خاصیت هنری هستند به فرهنگ و هنر کشور کمکی نخواهند کرد. امروز خیابان‌ها و معابر پر شده از فراخوان جشنواره‌هایی که به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شوند اما فاقد خاصیت هنری هستند. طبیعی است که برگزاری این جشنواره‌ها تنها تبدیل به عادت غلطی شده که مدیران ما دچارش شده‌اند.
این طراح و گرافیست معتقد است: کم شدن تعداد جشنواره‌ها، توجه بیشتر به کیفیت آثار و اطلاع‌رسانی درست در سطح ملی و بین‌المللی به هنرمندان این فرصت را می‌دهد تا کارهای نو و خلاقانه‌ای را به جشنواره‌ها بفرستند که این مسئله در بهتر شدن وضعیت هنر کشور مؤثر خواهد بود.
او همچنین با اشاره به بی‌برنامگی و نبود نظم در برگزاری برخی جشنواره‌های مهم می‌گوید: برگزار نشدن و تعویق در برگزاری دوسالانه‌های تجسمی نیز از دیگر مواردی است که در تضعیف حوزه هنرهای تجسمی مؤثر بوده است. جشنواره بین‌المللی پوستر تهران و بی‌ینال گرافیک 2 موردی هستند که به‌دلیل مدیریت غلط برخی از مدیران هنری در برگزاری با مشکل مواجه شده‌اند.
انتقاد از سهل‌انگاری‌های مدیریتی
اسرافیل شیرچی، هنرمند خوشنویس دلیل ضعف برخی جشنواره‌های هنرهای تجسمی را سهل انگاری‌های مدیریتی در این‌حوزه می‌داند و معتقد است: اگر ایرادات فرهنگی برگزاری جشنواره‌ها برطرف نشود، برپایی جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های اینچنینی کار سترگی نخواهد بود و صرفا تبدیل به نمایشی برای مطرح شدن مدیران می‌شود. در این صورت هنرمندان پیش رو و مطرح نیز در آنها شرکت نمی‌کنند و کیفیت نمایشگاه‌ها پایین می‌آید.
وی معتقد است: پایه‌گذاری چنین جشنواره‌هایی باید براساس کشف استعدادها و تکریم و تشویق هنرمندان باشد. به‌طوری که هنرمندان به این باور برسند که آثارشان درصورت داشتن مؤلفه‌های یک اثر هنری واقعی مورد تمجید قرار می‌گیرد. او همچنین عنوان می‌کند: بی‌توجهی به همین مسائل است که باعث شده کشورهایی که زمانی پادوی فرهنگی و هنری ایران محسوب می‌شدند، امروز میزبان مهم‌ترین و اصلی‌ترین جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های هنری باشند.
فقدان دانش در سیاستگذاری جشنواره‌های هنری
بهرنگ صمدزادگان اما مشکل مدیران حوزه هنر را نداشتن مدرک تخصصی در رشته‌های هنری نمی‌داند و معتقد است: باید به دانش و آگاهی در کار مدیریتی بها داد. درخواستی که می‌توان از وزیر ارشاد جدید داشت این است که به این موضوع توجه کند. متأسفانه امروز در مدیریت، داوری و شورای سیاستگذاری برخی از جشنواره‌ها با فقدان دانش روبه‌رو هستیم.
این مدرس دانشگاه ادامه می‌دهد: تخصص واقعی تلاش برای به‌روز‌رسانی دانش است. کاری که کشورهایی مثل ترکیه و لبنان کردند. پیشرفت ما در هنرهای تجسمی درصورتی تحقق پیدا می‌کند که افراد در این حوزه بدون غرض‌ورزی و جناح‌بندی کار کنند. در دولت‌های مختلف برخی از سیاستگذاری‌های غرض‌ورزانه نگذاشت کارها درست پیش برود.
سطح برگزاری جشنواره‌ها پایین آمده است
کامبیز درم‌بخش ضمن مفید دانستن برگزاری جشنواره‌های تجسمی برای تشویق هنرمندان به خلق اثر، می‌گوید: موفقیت این جشنواره‌ها در گرو تعامل مناسب مدیران و هنرمندان است. فایده حداقلی برگزاری این جشنواره‌ها شرکت هنرمندان در آنهاست. با برگزاری این جشنواره‌ها هنرمندان بهانه‌ای برای کار نکردن ندارند و جایی برای عرضه آثار خود پیدا می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: البته نباید این نکته را فراموش کرد که سطح برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها در کل دنیا پایین آمده است. هنرمندان مطرح هم تمایلی برای شرکت در آنها ندارند چون بیشترشان معروفند و کارهایی که از آنها فروش می‌رود بیشتر از جایزه‌هایی است که در این جشنواره‌ها برای برگزیدگان درنظر گرفته می‌شود.
این طراح معتقد است: داشتن تخصص و مطالعات کافی در این حوزه از مؤلفه‌هایی است که باید در انتخاب مدیران درنظر گرفته شود. آگاهی و تعامل با هنرمندان و گالری‌داران و همچنین کمک و مشاوره گرفتن از کسانی که در این زمینه اطلاعات خوبی دارند می‌تواند به مدیران برای انجام وظایف خودشان کمک کند. هنرمندان نمی‌توانند خودشان کارهای اجرایی جشنواره‌ها را برعهده بگیرند. به همین دلیل وجود مدیران در این حوزه برای پیشبرد کارها لازم است.
وقفه در برگزاری دوسالانه‌ها منجر به بی‌اعتمادی می‌شود
ابراهیم حقیقی به تأخیر در برگزاری دوسالانه‌های هنرهای تجسمی اشاره می‌کند و می‌گوید: وقفه 10ساله در برگزاری این دوسالانه‌ها نشان‌دهنده این است که برگزارکنندگان آن نتوانسته‌اند درست عمل کنند. این مسئله منجر به بی‌اعتمادی شرکت‌کنندگان و داوران خارجی می‌شود. این گرافیست عنوان می‌کند: پیش از این در دوسالانه‌ها شاهد حضور حداقل 30مهمان خارجی بودیم و این استقبال بسیار قابل توجه بود اما در حال حاضر وقتی برای داوران خارجی ای‌میل می‌فرستیم که برای شرکت و داوری در جشنواره‌ها حضور داشته باشند، جوابی دریافت نمی‌کنیم. او معتقد است: اینگونه وقفه‌ها بیانگر این است که برخی از مدیران ما مدیریتی بدون برنامه دارند و در انجام کارها از متخصصان این حوزه مشاوره نمی‌گیرند البته منصوب کردن مدیرانی که سابقه هنری ندارند و در این زمینه بی‌تجربه‌اند در این روند تأثیرگذار بوده است.
برخی جشنواره‌ها برای استفاده‌های تبلیغاتی برگزار می‌شود
فرزاد ادیبی دلیل بی‌اعتبار شدن جشنواره‌های اصلی و دوسالانه‌های تجسمی را ورود سیاست‌زدگی به این حوزه می‌داند و می‌گوید: ریشه‌دارترین نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها در دنیا زمان و مکان مشخصی دارند ولی سیاست‌زدگی در فرهنگ و هنر کشور ما باعث شد زمان و مکان برگزاری چنین جشنواره‌هایی در ایران با مشکل روبه‌رو شود. این اتفاق به رسمیت و اعتبار این جشنواره‌ها لطمه زیادی زد.
این طراح و گرافیست ادامه می‌دهد: معمولا جشنواره‌های تجسمی به 2 بخش تقسیم می‌شوند، بخش اول جشنواره‌های هدفمندی هستند که ریشه زمانی دارند مثل دوسالانه‌ها، چگونگی برگزاری، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری این جشنواره‌ها دارای قاعده مشخصی است اما جشنواره‌های دیگری هستند که متأسفانه برای استفاده‌های تبلیغاتی برگزار می‌شوند و به‌صورت قارچ‌گونه رشد می‌کنند.
هنرمندان شایسته و توانا از عرصه هنر دور شده‌اند
محمدباقر آقامیری، رئیس انجمن نگارگری معتقد است: متأسفانه 4- 3 سالی است که جشنواره‌های هنری فقط جنبه تبلیغی پیدا کرده‌اند. هنرمندان شایسته و توانا به‌دلیل عدم‌حمایت از عرصه هنر دور و منزوی شده‌اند و در بسیاری از جشنواره‌هایی که برگزار می‌شود، حضور ندارند.
او معتقد است: جوایزی که برای برگزیدگان جشنواره‌ها و بینال‌ها درنظر گرفته می‌شود بسیار ناچیز است. با توجه به تورمی که وجود دارد، هنرمندان برای تهیه مواداولیه کار خود با مشکل هزینه مواجه هستند و توانایی پرداخت این رقم‌های آنچنانی را ندارند. از طرفی با بی‌توجهی به هنر ایرانی و مدیریت‌های غلط، از آنها حمایت نمی‌شود و آثارشان به فروش نمی‌رود.
آقامیری خاطرنشان می‌کند: برای برگزاری جشنواره فجر به‌عنوان یکی از جشنواره‌هایی که برای آن هزینه می‌شود و از رویدادهای سنگین حوزه تجسمی است، افراد توانا و متخصص باید در شورای سیاستگذاری و کارهای اجرایی آن حضور داشته باشند. هنرمندان نیز در این صورت برای شرکت در جشنواره و ارائه آثار شاخص ترغیب می‌شوند و به جشنواره رونق می‌بخشند.
تعدد جشنواره‌ها به ارتقای کیفی هنرهای تجسمی کمک می‌کند
محمد حبیبی، مدیرعامل انجمن هنرهای تجسمی انقلاب و دفاع‌مقدس نیز معتقد است: تعدد جشنواره‌های تجسمی به رشد و ارتقای کیفی هنرهای تجسمی کمک می‌کند، به شرطی که افرادی در این حوزه فعالیت کنند که دغدغه این رشد را داشته باشند. در این صورت است که دعوت از هنرمندان و تعامل با آنها به خوبی صورت می‌گیرد و شاهد رونق این حوزه خواهیم بود. البته تحقق ارتقای کیفی جشنواره‌های مناسبتی هنرهای تجسمی در گرو دغدغه‌مند بودن کادر اجرایی این جشنواره‌هاست.
او همچنین عنوان می‌کند: انتخاب موضوعات به روز در این جشنواره‌ها می‌تواند باعث استقبال و رغبت جوانان هنرمند برای شرکت در آنها شود و معرفی این هنرمندان به جامعه هنری، بی‌شک در رشد هنرهای تجسمی در کشور مؤثر خواهد بود.با این حساب، بیشتر افراد مرتبط با این حوزه، اعم از هنرمندان و مدیران، برگزاری جشنواره‌هایی با محوریت هنرهای تجسمی را عاملی برای رشد این حوزه می‌دانند اما آنچه باعث می‌شود این رویدادهای هنری به هدف اصلی خود دست پیدا نکنند نحوه برگزاری آنها و بی‌توجهی به کیفیت آثار است. با این همه جای امیدواری وجود دارد که با حضور هنرمندان و متخصصان این حوزه، جشنواره‌ها به محلی برای نمایش هنر ایرانی و ارتقای آن تبدیل شوند.
برگزاری جشنواره‌ها برای تقویت کالبد هنرهای تجسمی لازم است
حبیب‌الله صادقی، برگزاری جشنواره‌های مناسب در حوزه هنر را در تقویت کالبد هنرهای تجسمی مؤثر می‌داند و معتقد است: درصورتی که هدفمندی درست و تخصیص مناسب امکانات برای برگزاری جشنواره‌های هنرهای تجسمی صورت گیرد، شاهد به راه‌افتادن یک جریان هنری ماندگار در کشور خواهیم بود و این جشنواره‌ها هم از حالت شعاری و اداری خارج می‌شوند.
این هنرمند که سابقه ریاست موزه هنرهای معاصر تهران را نیز دارد درباره برگزاری جشنواره‌های متعدد هنری می‌گوید: برگزاری جشنواره‌های هنری در همه جای دنیا به‌عنوان اتفاقی جدی و مهم در حوزه هنرهای تجسمی قلمداد می‌شود. کار اصلی را در این زمینه هنرمندان انجام می‌دهند و مدیران به‌عنوان همکاران طرح، برنامه‌هایی را برای دعوت از هنرمندان و برگزاری نمایشگاه‌ها ارائه می‌کنند. او ادامه می‌دهد: برگزاری جشنواره‌ها در طول این سال‌ها جزو کارهای اصلی مدیران بوده است. آنها با گرد هم آوردن هنرمندان و آثار آنها، کالبد هنرهای تجسمی کشور را تقویت می‌کنند و رشد فزاینده‌ای را در این حوزه به‌وجود می‌آورند. حضور هنرمندان و آثار متنوعی که در ژانرهای مختلف ارائه می‌کنند، در این رشد تأثیر فراوانی دارد.
